Tytuł I (art.9 – 55) O podstawowych prawach i obowiązkach

Tytuł I

O PODSTAWOWYCH PRAWACH I OBOWIĄZKACH

Artykuł 10

1. Godność jednostki, przynależne jej nienaruszalne prawa, swobodny rozwój osobowości, poszanowanie ustawy oraz praw pozostałych jednostek stanowią podstawę ładu publicznego i pokoju socjalnego.
2. Normy odnoszące się do praw podstawowych i do wolności, które Konstytucja uznaje, są interpretowane zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka oraz ratyfikowanymi przez Hiszpanię traktatami i umowami międzynarodowymi dotyczącymi tych spraw.

Rozdział pierwszy

O HISZPANACH I CUDZOZIEMCACH

Artykuł 11

1. Obywatelstwo hiszpańskie nabywa się, zachowuje i traci zgodnie z ustawą.
2. Żaden Hiszpan z pochodzenia nie może być pozbawiony swego obywatelstwa.
3. Państwo może zawierać traktaty o podwójnym obywatelstwie z krajami iberoamerykańskimi lub tymi, które łączyły lub łączą szczególne więzi z Hiszpanią. W tych samych krajach, chociażby one nie uznawały w stosunku do swych obywateli takiego prawa na zasadzie wzajemności, Hiszpanie mogą się naturalizować, nie tracąc swego pierwotnego obywatelstwa.

Artykuł 12

Hiszpanie są pełnoletni wraz z ukończeniem osiemnastu lat.

Artykuł 13

1. Cudzoziemcy korzystają w Hiszpanii z wolności publicznych zagwarantowanych w niniejszym tytule w granicach określonych przez traktaty i ustawę.
2. Jedynie Hiszpanie mogą być podmiotem praw wymienionych w artykule 23; nie przeczy to temu, co na zasadzie wzajemności może być postanowione na mocy traktatu lub ustawy w stosunku do czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach municypalnych.²⁾
3. Ekstradycja może być postanowiona jedynie w celu wykonania traktatu lub ustawy, z uwzględnieniem zasady wzajemności. Podstawą ekstradycji nie mogą być przestępstwa polityczne, przy czym nie uznaje się za takie aktów terroryzmu.
4. Ustawa określi zasady, zgodnie z którymi obywatele innych państw i bezpaństwowcy mogą korzystać z prawa azylu w Hiszpanii.

Rozdział drugi

PRAWA I WOLNOŚCI

Artykuł 14

Hiszpanie są równi wobec prawa. Niedopuszczalna jest wszelka dyskryminacja z powodu pochodzenia, rasy, płci, religii, poglądów albo jakichkolwiek innych osobistych lub społecznych warunków lub okoliczności.

Sekcja 1

O PRAWACH PODSTAWOWYCH I WOLNOŚCIACH PUBLICZNYCH

Artykuł 15

Wszyscy posiadają prawo do życia oraz do nietykalności fizycznej i moralnej. Nikt nie może być w żadnym wypadku poddany torturom ani karom albo działaniom nieludzkim lub poniżającym. Znosi się karę śmierci; wyjątki od tej zasady mogą określić na czas wojny ustawy karne wojskowe.

Artykuł 16

1. Zapewnia się jednostkom i wspólnotom wolność w sferze ideologii, religii i kultu. Korzystanie z tych wolności podlega tylko takim ograniczeniom, jakie są konieczne dla utrzymania ładu publicznego chronionego przez ustawę.
2. Nikt nie może być zobowiązany do składania oświadczeń co do swej ideologii, religii lub swych przekonań.
3. Żadne wyznanie nie ma charakteru państwowego. Władze publiczne uwzględniają przekonania religijne społeczeństwa hiszpańskiego i utrzymują wynikające z tego stosunki współpracy z Kościołem Katolickim i pozostałymi wyznaniami.

Artykuł 17

1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa. Nikt nie może być pozbawiony wolności inaczej niż z zachowaniem postanowień niniejszego artykułu, w wypadkach i formie przewidzianych w ustawie.
2. Zatrzymanie zapobiegawcze nie może trwać dłużej niż jest to konieczne dla dokonania czynności śledczych zmierzających do wyjaśnienia faktów. W każdym wypadku w nieprzekraczalnym terminie siedemdziesięciu dwóch godzin zatrzymany powinien być zwolniony lub przekazany do dyspozycji władzy sądowej.
3. Każdy zatrzymany powinien zostać bezzwłocznie i w sposób dla niego zrozumiały poinformowany o jego prawach i przyczynach zatrzymania. Zatrzymanego nie wolno zmuszać do składania zeznań. Zapewnia się zatrzymanemu obecność adwokata przy czynnościach policyjnych i sądowych, na zasadach określonych w ustawie.
4. Ustawa określi postępowanie "habeas corpus" mające na celu spowodowanie bezzwłocznego przekazania do dyspozycji sądu każdego zatrzymanego niezgodnie z prawem. Ustawa określi również nieprzekraczalny czas trwania aresztu tymczasowego.

Artykuł 18

1. Zapewnia się prawo do czci, do prywatnego życia osobistego i rodzinnego oraz do własnego wizerunku.
2. Mieszkanie jest nienaruszalne. Wejść do mieszkania lub dokonać w nim rewizji można tylko za zezwoleniem właściciela lub na mocy postanowienia sądu. Zasada ta nie dotyczy wypadku ujęcia na gorącym uczynku.
3. Zapewnia się tajemnicę korespondencji, szczególnie za pośrednictwem poczty, telegrafu lub telefonu. Odstąpienie od tej zasady jest dopuszczalne na mocy postanowienia sądu.
4. W celu zapewnienia ochrony czci, prywatności życia osobistego i rodzinnego obywateli oraz pełnej realizacji ich praw ustawa określa granice wykorzystania informatyki.

Artykuł 19

Hiszpanie mają prawo do swobodnego wyboru miejsca zamieszkania i do poruszania się po terytorium państwowym.
Mają również prawo do swobodnego opuszczania Hiszpanii i powrotu do niej, na zasadach określonych przez ustawę. Prawo to nie może być ograniczone z powodów politycznych lub ideologicznych.

Artykuł 20

1. Uznaje się i poddaje ochronie prawo:
a) do swobodnego wyrażania i rozpowszechniania myśli, idei i opinii za pomocą słowa, pisma lub jakiegokolwiek innego środka przekazu.
b) do działalności i twórczości literackiej, artystycznej, naukowej i technicznej.
c) do wolności nauczania.
d) do swobodnego przekazywania i otrzymywania prawdziwej informacji za pomocą jakiegokolwiek środka rozpowszechniania. Ustawa określi prawo do sprzeciwu ze względów sumienia i do tajemnicy zawodowej w zakresie korzystania z tych wolności.
2. Wykonywanie tych praw nie może być ograniczone przez jakiegokolwiek rodzaju uprzednią cenzurę.
3. Ustawa określi organizację i kontrolę parlamentarną środków masowego przekazu podlegających państwu lub jakiejkolwiek instytucji publicznej oraz zapewni dostęp do tych środków znaczącym grupom społecznym i politycznym, uwzględniając pluralizm społeczeństwa i różnorodność języków Hiszpanii.
4. Granicę tych wolności stanowi poszanowanie praw wymienionych w niniejszym tytule, przepisy ustaw rozwijających go, a szczególnie prawo do czci, prywatności, własnego wizerunku oraz do ochrony młodzieży i dzieci.
5. Zajęcie publikacji, zapisów dźwiękowych i innych środków informacji może nastąpić jedynie na mocy postanowienia sądu.

Artykuł 21

1. Uznaje się prawo do zgromadzeń pokojowych i bez broni. Korzystanie z tego prawa nie wymaga uprzedniej zgody.
2. W wypadkach zgromadzeń w miejscach ruchu publicznego oraz manifestacji należy wcześniej powiadomić władzę, która może je zakazać jedynie wówczas, kiedy by istniały uzasadnione obawy zakłócenia porządku publicznego, stwarzające zagrożenie dla osób lub mienia.

Artykuł 22

1. Uznaje się prawo do zrzeszania się.
2. Zrzeszenia, które zmierzają do celów lub używają środków uznanych za przestępcze, są bezprawne.
3. Zrzeszenia utworzone na podstawie niniejszego artykułu są zobowiązane do wpisania się do rejestru. Jedynym celem tego aktu jest ich ujawnienie się.
4. Zrzeszenia mogą być rozwiązane lub ich działalność może być zawieszona jedynie na mocy umotywowanego postanowienia sądu.
5. Zakazane są zrzeszenia tajne i o charakterze paramilitarnym.

Artykuł 23

1. Obywatele mają prawo do udziału w sprawach publicznych, bezpośrednio lub poprzez reprezentantów swobodnie wybieranych w głosowaniu powszechnym w okresowo przeprowadzanych wyborach.
2. Mają także prawo do obejmowania na równych zasadach funkcji i urzędów publicznych, zgodnie z wymogami wskazanymi przez ustawy.

Artykuł 24

1. Wszyscy mają prawo do otrzymania skutecznej opieki sędziów i sądów w zakresie realizacji swych praw i prawnie uzasadnionych interesów. W żadnym wypadku nie można nikogo pozbawić możliwości dochodzenia swych praw.
2. Wszyscy mają zarazem prawo do sądu powszechnego wcześniej określonego przez ustawę, do obrony i do obecności adwokata, do powiadomienia ich o sformułowanym przeciwko nim oskarżeniu, do jawnego procesu bez nieuzasadnionej zwłoki i z zachowaniem wszelkich gwarancji, do wykorzystania odpowiednich środków dowodowych dla swej obrony, do nieskładania zeznań przeciwko sobie, do nieprzyznania się do winy i do domniemania niewinności.
Ustawa określi wypadki, w których z powodu pokrewieństwa lub tajemnicy zawodowej nie istnieje obowiązek składania zeznań co do faktów, wobec których można domniemywać, że stanowią czyny przestępcze.

Artykuł 25

1. Nikt nie może być skazany lub ukarany z powodu działań lub zaniechań, które w czasie ich dopuszczenia się nie stanowiły przestępstwa, wykroczenia lub naruszenia typu administracyjnego według ustawodawstwa obowiązującego w tym okresie.
2. Kara pozbawienia wolności i środki zabezpieczające mają na celu reedukację i resocjalizację i nie mogą polegać na pracy przymusowej. Skazany na karę więzienia, po odbyciu kary korzysta z praw podstawowych określonych w niniejszym rozdziale, z wyjątkiem tych, które zostały wyraźnie ograniczone w treści wyroku skazującego, przez istotę kary lub przez ustawę penitencjarną. W każdym wypadku ma prawo do pracy za wynagrodzeniem i do dobrodziejstw związanych z zabezpieczeniem społecznym, jak również do uczestnictwa w kulturze i pełnego rozwoju swej osobowości.
3. Administracja cywilna nie może nakładać kar, które bezpośrednio lub zastępczo pociągają za sobą pozbawienie wolności.

Artykuł 26

W obrębie administracji cywilnej i organizacji zawodowych sądy honorowe są zakazane.

Artykuł 27

1. Wszyscy mają prawo do nauki. Uznaje się wolność nauczania.
2. Celem kształcenia jest pełny rozwój osobowości człowieka, przy poszanowaniu demokratycznych zasad współżycia oraz podstawowych praw i wolności.
3. Władze publiczne zapewniają przynależne rodzicom prawo, aby ich dzieci otrzymały wychowanie religijne i moralne, zgodnie z ich własnymi przekonaniami.
4. Nauczanie podstawowe jest obowiązkowe i bezpłatne.
5. Władze publiczne zapewniają prawo wszystkich do nauki poprzez ogólne programowanie nauczania, rzeczywisty udział wszystkich zainteresowanych sektorów oraz tworzenie ośrodków nauczania.
6. Uznaje się swobodę osób fizycznych i prawnych do tworzenia ośrodków nauczania, w ramach zasad konstytucyjnych.
7. Nauczyciele, rodzice oraz w określonych wypadkach uczniowie biorą udział, na zasadach określonych przez ustawę, w zarządzaniu wszystkimi ośrodkami nauczania utrzymywanymi przez administrację z funduszy publicznych oraz w sprawowaniu nad nimi kontroli.
8. Władze publiczne nadzorują oraz zatwierdzają system nauczania w celu zapewnienia wykonania ustaw.
9. Władze publiczne udzielają pomocy ośrodkom nauczania spełniającym warunki określone w ustawie.
10. Uznaje się autonomię uniwersytetów, na zasadach określonych w ustawie.

Artykuł 28

1. Wszyscy mają prawo do swobodnego zrzeszania się w związki zawodowe. Ustawa może ograniczyć lub wyłączyć stosowanie tego prawa w stosunku do sił lub formacji zbrojnych albo w stosunku do pozostałych instytucji poddanych dyscyplinie wojskowej oraz określi odrębności stosowania tego prawa w stosunku do funkcjonariuszy publicznych. Wolność związków zawodowych obejmuje prawo do zakładania związków zawodowych, do przystępowania do nich na zasadzie wyboru, jak również prawo związków zawodowych do tworzenia konfederacji oraz do zakładania międzynarodowych organizacji związków zawodowych lub przystępowania do nich. Nikt nie może być zobowiązany do przystąpienia do związku zawodowego.
2. Uznaje się prawo pracowników do strajku dla obrony swych interesów. Ustawa regulująca wykonywanie tego prawa ustanowi gwarancje konieczne dla zapewnienia utrzymania działalności podstawowych zakładów użyteczności publicznej wspólnoty.

Artykuł 29

1. Wszyscy Hiszpanie mają prawo petycji indywidualnych i zbiorowych, składanych na piśmie, w formie i ze skutkami określonymi przez ustawę.
2. Członkowie sił lub formacji zbrojnych albo instytucji poddanych dyscyplinie wojskowej mogą korzystać z tego prawa jedynie indywidualnie i zgodnie z postanowieniami dotyczącymi ich ustawodawstwa szczególnego.

Sekcja 2

O PRAWACH I OBOWIĄZKACH OBYWATELI

Artykuł 30

1. Hiszpanie mają prawo i obowiązek obrony Hiszpanii.
2. Ustawa określi obowiązki wojskowe Hiszpanów i ureguluje, z zachowaniem odpowiednich gwarancji, sprzeciw ze względów sumienia, jak również inne przyczyny zwolnienia od obowiązkowej służby wojskowej, mogąc, w takich wypadkach, nałożyć obowiązek społecznych świadczeń zastępczych.
3. Może być ustanowiona służba cywilna dla wypełnienia zadań w interesie ogólnym.
4. W drodze ustawy mogą być określone obowiązki obywateli w wypadku poważnego niebezpieczeństwa, katastrofy lub klęski powszechnej.

Artykuł 31

1. Wszyscy wnoszą wkład w ponoszenie wydatków publicznych zgodnie ze swoimi możliwościami za pośrednictwem sprawiedliwego systemu podatkowego inspirowanego przez zasady równości i progresywności, który w każdym wypadku nie może przybrać rozmiarów konfiskaty.
2. Wydatków publicznych dokonuje się przez sprawiedliwe przeznaczanie środków publicznych, a ich programowanie i wykonywanie winno odpowiadać kryteriom efektywności i gospodarności.
3. Osobiste lub dziedziczne świadczenia o charakterze publicznym mogą być ustanowione jedynie na podstawie ustawy.

Artykuł 32

1. Mężczyzna i kobieta mają prawo zawrzeć związek małżeński przy poszanowaniu pełnej równości prawnej.
2. Ustawa określi formy małżeństwa, wiek i zdolność do jego zawarcia, prawa i obowiązki małżonków, przyczyny separacji i rozwiązania oraz ich skutki.

Artykuł 33

1. Uznaje się prawo do własności prywatnej i do dziedziczenia.
2. Funkcja społeczna tych praw wyznacza ramy dla ich treści, zgodnie z ustawami.
3. Nikt nie może być pozbawiony mienia i praw inaczej niż z powodów usprawiedliwionych względami użyteczności publicznej lub interesu społecznego, za odpowiednim odszkodowaniem i zgodnie z postanowieniami ustaw.

Artykuł 34

1. Uznaje się prawo do ustanowienia fundacji w interesie ogólnym, zgodnie z ustawą.
2. Do fundacji mają zastosowanie postanowienia ust. 2 i 4 art. 22.

Artykuł 35

1. Wszyscy Hiszpanie mają obowiązek pracy oraz prawo do pracy, do swobodnego wyboru zawodu lub zajęcia, do awansu przez pracę i do wynagrodzenia wystarczającego do zaspokojenia potrzeb własnych i potrzeb swej rodziny. W żadnym wypadku nie może przy tym wystąpić dyskryminacja z powodu płci.
2. Status pracujących określi ustawa.

Artykuł 36

Ustawa określi odrębności właściwe ustrojowi prawnemu zrzeszeń zawodowych i wykonywanie odpowiadających im zawodów. Wewnętrzna struktura i funkcjonowanie tych zrzeszeń powinny być demokratyczne.

Artykuł 37

1. Ustawa zapewnia prawo do zbiorowych rokowań pracy między przedstawicielami pracowników i przedsiębiorców, jak również moc wiążącą układów zbiorowych.
2. Uznaje się prawo pracowników i przedsiębiorców do podejmowania sporów zbiorowych. Ustawa regulująca wykonywanie tego prawa niezależnie od ograniczeń, które może ustanowić, zawrze gwarancje niezbędne dla zabezpieczenia funkcjonowania podstawowych zakładów użyteczności publicznej wspólnoty.

Artykuł 38

Uznaje się wolność przedsiębiorstwa w ramach gospodarki rynkowej. Władze publiczne zapewniają i ochraniają jej wykonywanie oraz obronę produkcyjności, zgodnie z wymogami całej gospodarki oraz ewentualnego planowania.

Rozdział trzeci

O PRZEWODNICH ZASADACH POLITYKI

SPOŁECZNEJ I GOSPODARCZEJ

Artykuł 39

1. Władze publiczne zapewniają socjalną, ekonomiczną i prawną ochronę rodziny.
2. Władze publiczne zapewniają również całkowitą ochronę dzieci, równych wobec prawa niezależnie od ich pochodzenia, oraz matek niezależnie od ich stanu cywilnego. Ustawa dopuszcza dochodzenie ojcostwa.
3. Rodzice są zobowiązani do świadczenia wszelkiego rodzaju pomocy dzieciom, zrodzonym zarówno w małżeństwie jak i poza nim, w czasie ich niepełnoletności oraz w innych wypadkach określonych w ustawie.
4. Dzieci korzystają z opieki przewidzianej w umowach międzynarodowych mających na celu ochronę ich praw.

Artykuł 40

1. Władze publiczne popierają kształtowanie warunków sprzyjających postępowi społecznemu i gospodarczemu oraz najbardziej sprawiedliwemu podziałowi dochodów regionalnych i osobistych, w ramach polityki stabilizacji gospodarczej. W szczególności realizują politykę zmierzającą do pełnego zatrudnienia.
2. Władze publiczne rozwijają także politykę zapewniającą przygotowanie zawodowe i readaptację zawodową; czuwają nad bezpieczeństwem i higieną pracy i gwarantują niezbędny wypoczynek przez skrócenie dnia pracy, okresowe płatne urlopy oraz wspieranie odpowiednich ośrodków.

Artykuł 41

Władze publiczne utrzymują powszechny system zabezpieczenia społecznego dla wszystkich obywateli, zapewniający pomoc i dostateczne świadczenia socjalne na wypadek znalezienia się w niedostatku, szczególnie w razie bezrobocia. Pomoc i świadczenia uzupełniające są dobrowolne.

Artykuł 42

Państwo przejawia szczególną troskę o ochronę praw ekonomicznych i socjalnych pracowników hiszpańskich za granicą i prowadzi politykę sprzyjającą ich powrotowi.

Artykuł 43

1. Uznaje się prawo do ochrony zdrowia.
2. Do władz publicznych należy organizacja i ochrona zdrowia publicznego za pośrednictwem przedsięwzięć o charakterze zapobiegawczym oraz niezbędnych świadczeń i usług. Ustawa określi prawa i obowiązki wszystkich w tym zakresie.
3. Władze publiczne rozwijają oświatę sanitarną, wychowanie fizyczne i sport. Ułatwiają zarazem właściwe wykorzystanie wypoczynku.

Artykuł 44

1. Władze publiczne popierają i otaczają opieką dostęp do kultury, do której wszyscy mają prawo.
2. Władze publiczne popierają rozwój nauki oraz badań naukowo-technicznych z korzyścią dla interesu ogólnego.

Artykuł 45

1. Wszyscy mają prawo do korzystania ze środowiska naturalnego odpowiedniego dla rozwoju jednostki, jak również mają obowiązek jego zachowania.
2. Władze publiczne czuwają nad racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych w celu obrony i poprawy jakości życia oraz ochrony i odbudowy środowiska naturalnego, opierając się na nieodzownej zbiorowej solidarności.
3. Naruszający postanowienia poprzedniego ustępu podlegają, na zasadach określonych przez ustawę, odpowiedzialności karnej lub w określonych wypadkach odpowiedzialności administracyjnej; zarazem ciąży na nich obowiązek naprawienia
wyrządzonej szkody.

Artykuł 46

Władze publiczne zapewniają zachowanie i popierają wzbogacanie dziedzictwa historycznego, kulturalnego i artystycznego ludów Hiszpanii oraz dóbr, które je stanowią bez względu na ich położenie prawne i przynależność. Ustawa karna określa sankcje wobec godzących w to dziedzictwo.

Artykuł 47

Wszyscy Hiszpanie mają prawo do korzystania z godnego i odpowiedniego mieszkania. Władze publiczne popierają tworzenie niezbędnych warunków oraz ustanawiają właściwe normy w celu urzeczywistnienia tego prawa, regulując użytkowanie działek budowlanych zgodnie z interesem ogólnym dla uniemożliwienia spekulacji.
Wspólnota uczestniczy w korzyściach będących następstwem działalności urbanistycznej instytucji publicznych.

Artykuł 48

Władze publiczne popierają tworzenie warunków do swobodnego i skutecznego uczestnictwa młodzieży w rozwoju politycznym, społecznym, ekonomicznym i kulturalnym.

Artykuł 49

Władze publiczne prowadzą politykę zapobiegania, leczenia, rehabilitacji i resocjalizacji wobec upośledzonych fizycznie i psychicznie, którym udzielają wymaganej specjalistycznej pomocy i zapewniają szczególną ochronę w zakresie korzystania z praw przyznanych przez niniejszy tytuł wszystkim obywatelom.

Artykuł 50

Władze publiczne zapewniają poprzez system odpowiednich i okresowo aktualizowanych rent i emerytur dostatek materialny obywatelom w wieku poprodukcyjnym. Zarazem, niezależnie od obowiązków ciążących na rodzinach, ochraniają ich poziom życia poprzez system służb socjalnych powołanych do rozwiązywania ich specyficznych problemów zdrowotnych, mieszkaniowych, kulturalnych i związanych z wypoczynkiem.

Artykuł 51

1. Władze publiczne zapewniają ochronę konsumentów i użytkowników, chroniąc poprzez skuteczne procedury ich bezpieczeństwo, zdrowie i uprawnione interesy ekonomiczne.
2. Władze publiczne popierają rozwój informacji i wiedzy konsumentów i użytkowników, sprzyjają rozwojowi ich organizacji i wysłuchują ich opinii w sprawach mogących dotyczyć konsumentów i użytkowników, na zasadach określonych przez ustawę.
3. W ramach postanowień poprzednich ustępów ustawa ureguluje handel wewnętrzny oraz zasady dopuszczania do obrotu produktów handlowych.

Artykuł 52

Ustawa określi status organizacji zawodowych, które przyczyniają się do obrony im właściwych interesów ekonomicznych. Wewnętrzna struktura i funkcjonowanie tych organizacji powinny być demokratyczne.

Rozdział czwarty

O GWARANCJACH WOLNOŚCI I PRAW

PODSTAWOWYCH

Artykuł 53

1. Prawa i wolności wymienione w rozdziale drugim niniejszego tytułu wiążą wszystkie władze publiczne. Tylko w drodze ustawy, która w każdym wypadku powinna uszanować ich zasadniczą treść, może być regulowane wykonywanie tych praw i wolności. Podlegają one ochronie zgodnie z postanowieniami art. 161 ust. 1 litera a).
2. Dowolny obywatel może wyjednać ochronę wolności i praw wymienionych w art. 14 oraz sekcji 1 rozdziału drugiego, przed sądami powszechnymi w postępowaniu posiadającym pierwszeństwo i uproszczonym, a także, w określonym wypadku, w drodze skargi o ochronę praw ³⁾ przed Trybunałem Konstytucyjnym. Ta ostatnia skarga ma zastosowanie do sprzeciwu ze względów sumienia, uznanego w art. 30.
3. Uznanie, poszanowanie i ochrona zasad proklamowanych w rozdziale trzecim określa treść ustawodawstwa, praktyki sądowej i działalności władz publicznych. Na zasady te można powoływać się tylko przed powszechnym wymiarem sprawiedliwości, zgodnie z postanowieniami ustaw, które je rozwijają.

Artykuł 54

Ustawa organiczna normuje instytucję Obrońcy Ludu jako wysokiego komisarza Kortezów Generalnych, przez nie powoływanego dla obrony praw zawartych w niniejszym tytule; w tym celu może on nadzorować działalność administracji, zdając
sprawę Kortezom Generalnym.

Rozdział piąty

O ZAWIESZENIU PRAW I WOLNOŚCI

Artykuł 55

1. Prawa wymienione w art. 17, 18 ust. 2 i 3, art. 19, 20 ust. 1 litera a), d) i ust. 5, art. 21, 28 ust. 2 oraz art. 37 ust. 2 mogą być zawieszone w razie ogłoszenia stanu wyjątkowego lub stanu oblężenia w granicach przewidzianych w Konstytucji. Ogłoszenie stanu wyjątkowego nie pociąga za sobą zawieszenia ust. 3 art. 17.
2. Ustawa organiczna może określić formę i wypadki, w których w drodze aktu indywidualnego i przy niezbędnym udziale sądu oraz pod odpowiednią kontrolą parlamentarną, prawa wymienione w art. 17 ust. 2 oraz art. 18 ust. 2 i 3 mogą być zawieszone w stosunku do określonych osób w związku z prowadzonym śledztwem dotyczącym działalności uzbrojonych band lub elementów terrorystycznych.
Nieusprawiedliwione lub samowolne sięgnięcie po uprawnienia przyznane w wymienionej ustawie organicznej, jako pogwałcenie praw i wolności uznanych przez ustawy, pociąga za sobą odpowiedzialność karną.

---

²⁾ Ust. 2 art. 13 został zmieniony 27 sierpnia 1992 r. zob. też przypis nr 1. 
 ³⁾ W oryginale: "recurso de amparo".